تعریف و طبقه‌بندى زباله
مجموعه‌اى از مواد غیر قابل استفاده و مازادى را که ضمن فعالیت‌هاى انسانى پدید مى‌آید، زباله نامیده مى‌شود، زباله از منابع مختلف خانگى، مؤسسات، واحد‌هاى صنعتى، کارهاى ساختمانى کارخانجات تهیه مواد غذایى و غیره تولید مى‌گردد. مواد ترکیب‌دهنده زباله، بستگى کامل به فصول مختلف سال، جمیعت، میزان مصرف روزانه، آداب و رسوم و روش زندگى تولیدکنندگان دارد. بدیهى است تولید سرانه زباله در هر کشور و منطقه، متفاوت است.
مراحل دفع زباله
از بین بردن و دفع زباله سه مرحله دارد که عبارتند از:
۱- نگهدارى موقت: در دو مرحله انجام مى‌گیرد، مرحله اول، در منازل است که از وظایف خانه‌داران مى‌باشد. در این مرحله، به نکاتى بایستى توجه نمود؛ زباله‌هاى قابل تعفن، احتیاج به نگهدارى دقیق‌ترى دارند و بهتر است ابتدا آب آنها را قبلاً گرفته و سپس در چند ورق روزنامه پیچیده و سپس داخل ظروف قرار دهند.
ظروف نگهدارى زباله، باید طورى باشد که حداکثر راحتى را براى افراد از نظر ریختن زباله در آنها ایجاد نماید و به آسانى در دسترس جمع‌آورى‌کننده باشد. به طور کلى در انتخاب اندازه و جنس ظرف نگهدارى، نکات زیر باید رعایت گردد:
ـ غیر قابل نفوذ در برابر آب باشد.
ـ درِ آن، کاملا بسته شود.
ـ جنس محکمى داشته باشد.
ـ به آسانى پر و خالى و تمیز شود.
ـ به اندازه مناسب باشد.
ـ داراى دسته‌هاى جانبى یا بالایى باشد.
استفاده از صندوق‌ها یا جعبه‌هاى چوبى، از نظر بهداشتى صحیح نیست زیرا مواد داخل زباله، به تدریج در داخل چوب نفوذ مى‌نماید و در اثر شست و شو، به خوبى تمیز نمى‌شوند و محلى براى تولید مگس و موش مى‌باشند. از ظروف نگهدارى زباله باید مراقبت کامل به عمل آید و پس از شست و شو، واژگون نگه داشته شوند تا قبل از استفاده مجدد، خشک شوند. به طور کلى نباید زباله را در خارج از ظروف زباله نگه داشت؛ همچنین نباید زباله را به مدت طولانى در منزل گذاشت.
مرحله دوم، فاصله زمانى که انتقال زباله از منزل به داخل کامیون‌ها به طول مى‌انجامد را شامل مى‌گردد.
۲- جمع‌آورى زباله: مهمترین مرحله دفع مواد زاید مى‌باشد. در این مرحله، چنانچه از روش‌هاى صحیح و متعادل استفاده گردد، بسیارى از مشکلات برطرف خواهد شد. چنانچه زباله‌ها در اسرع وقت از جلوى منازل جمع‌آورى شوند، علاوه بر آن که از ایجاد منظره زشت و ناخوشایند جلوگیرى مى‌کند، مانع ایجاد بوى تعفن نیز مى‌گردد.
۳- دفع زباله: آخرین مرحله مى‌باشد که به روش‌هاى مختلف انجام مى‌گیرد:
الف ) تلنبار کردن در محیط آزاد.
ب ) سوزاندن در هواى آزاد.
ج) سوزاندن در دستگاه زباله‌سوز.
د) دفن بهداشتى زباله.
تلنبار کردن در محیط آزاد: به علت ارزان بودن و این که هیچ قاعده و قانونى ندارد و احتیاج به افراد متخصص نیست، در اکثر اجتماعات اجرا مى‌شود. این روش، قدیمى و غیر بهداشتى است، به دلیل آن که تلنبار نمودن زباله‌ها در فضاى آزاد به ویژه در فصول گرم سال، به علت گندیدن زباله‌ها بوى تعفن ایجاد مى‌گردد و از طرفى موجب تجمع مگس و موش مى‌گردد. ولى چنانچه به ناچار باید از این روش استفاده گردد، لازم است محل انتخاب شده از منازل مسکونى حدود ۶ – ۵ کیلومتر فاصله داشته باشد.
سوزاندن در هواى آزاد: سوزاندن زباله در هواى آزاد به علت وجود مواد مختلف، تولید گازهاى سمى مى‌کند و باعث آلودگى هوا مى‌گردد.
سوزاندن در دستگاه‌هاى زباله‌سوز: این روش، روش خوبى است و در اکثر ممالک مورد استفاده قرار مى‌گیرد. در این روش، زباله‌ها در دستگاه مخصوصى ریخته و با گرماى ۱۰۰۰ درجه سانتى گراد و هواى لازم (۳۳۰ لیتر براى یک تن زباله) سوزانده مى‌شود؛ خاکستر حاصل، پس از سرد شدن توسط جریان آب به داخل کامیون ریخته شده و به خارج از کارخانه حمل مى‌شود.
دفن بهداشتى زباله: این روش را در هر اجتماعى که زمین کافى و مناسب وجود داشته باشد مى‌توان اعمال نمود. اصول این روش ریختن مواد زباله در شیار و یا گودال موجود یا تعبیه شده در زمین، فشردن و پوشاندن آن با خاک مى‌باشد تا مانع در جریان هوا قرار گرفتن زباله گردند. فاصله محل دفن زباله تا شهر بایستى حدود ۱۵ – ۱۰ کیلومتر باشد. این روش در مقایسه با روش تلنبار کردن، تولید تعفن و مشکلات ناشى از آتش‌سوزى و خطرات بهداشتى مانند پرورش حشرات و جوندگان را کم مى‌کند.
تعریف فاضلاب و انواع آن
فاضلاب، مخلوط رقیقى است از انواع آب‌هاى دور ریختنى حاصل از فعالیت‌هاى انسان که بسته به منشأ تشکیل و خواص آنها، عمدتا در سه گروه زیر تقسیم‌بندى مى‌گردد:
۱ـ فاضلاب‌هاى خانگى
۲ـ فاضلاب‌هاى صنعتى
۳ـ فاضلاب‌هاى سطحى
دفع بهداشتى فاضلاب
مسأله بیرون راندن فاضلاب از محیط زیست انسان، از زمانى به وجود آمد که مردم، به زندگى گروهى روى آوردند و زندگى اجتماعى را برگزیدند. قدیمى‌ترین کانال را مى‌توان در آثار تمدن هندیان مشاهده نمود.
با پیدایش شهر‌ها و گسترش شبکه‌هاى آبرسانى، براى پاکسازى و پاک نگهدارى محیط زندگى خویش، بیرون راندن پساب‌هاى بدست آمده، امر ضرورى بود. لذا همزمان با پیشرفت تکنیک شبکه‌هاى آبرسانى، ساختن شبکه‌هاى دفع فاضلاب‌ها نیز مورد توجه قرار گرفت به طورى که امروزه، موضوع جمع‌آورى، تصفیه و دفع فاضلاب براى داشتن محیطى سالم، در همه جوامع ضرورت تام پیدا کرده است.
اهمیت جمع‌آورى و تصفیه فاضلاب‌ها
جمع‌آورى و تصفیه فاضلاب‌ها، از دیدگاه‌هاى زیر لازم و ضرورى است:
الف) بهداشت همگانى
ورود فاضلاب‌هاى تصفیه نشده در محیط زیست و منابع طبیعى آب، موجب آلوده شدن این منابع به میکروب‌هاى بیمارى‌زا مى‌گردد. تماس انسان با این منابع، خطر اشاعه بیمارى‌هاى مختلف در بین مردم را گسترش مى‌دهد. لذا جمع‌آورى فاضلاب‌ها، در پایین بردن سطح آب‌هاى زیرزمینى و پاکیزه نگهداشتن منابع طبیعى آب‌هاى زیرزمینى و نهایتاً در حفظ سلامت انسان‌ها تأثیر چشمگیرى دارد.
ب) حفظ نظم در محیط زیست
ورود فاضلاب‌هاى تصفیه نشده در محیط زیست، علاوه بر خطرات مستقیمى که براى بهداشت مردم دارد، نتایج سوء دیگرى از قبیل ایجاد مناظر زشت، بو‌هاى ناخوشایند و ازدیاد حشرات مزاحم به خصوص پشه و مگس را نیز مى‌تواند به دنبال داشته باشد که این خود نیز سلامت انسان‌ها را تهدید مى‌نماید.
ج) کاربرد دوباره فاضلاب
موضوع کاربرد دوباره فاضلاب‌ها، به علت نیاز روز افزون آب، روز به روز بیشتر مورد توجه قرار مى‌گیرد. در ایران به علت کمبود آب، استفاده از فاضلاب‌هاى تصفیه شده براى مصارف غیرخانگى مانند آبیارى فضاهاى سبز، پارک‌ها، جنگل‌کارى و شستشوى خیابان‌ها و کانال‌هاى فاضلاب، اهمیت ویژه‌اى دارد.
استفاده مجدد از فاضلاب
توسعه اقتصادى، صنعتى و کشاورزى روز افزون در ممالک مختلف دنیا و افزایش سریع و بیش از حد نفوس در جوامع بشرى و بالا رفتن سطح بهداشت، با افزایش احتیاج و نیاز به آب توأم بوده است. از این رو، نیاز مبرم به آب، بعضى اجتماعات را وادار کرده است که قسمتى از احتیاجات خود را از فاضلاب‌هاى احیاء شده تأمین نماید. مصرف مجدد فاضلاب در صنایع، آبیارى، شستشو و نظافت خیابان‌ها، کشاورزى و بعضى از مصارف خانگى توسعه یافته ولى هنوز براى مصارف آشامیدنى از فاضلاب‌هاى احیاء شده استفاده نمى‌شود اما در بعضى از شهر‌ها، از سیستم دوگانه توزیع آب استفاده مى‌شود بدین صورت که یک سیستم، فقط آب آشامیدنى را در جریان مى‌دهد و چون این گونه مصارف اندک است، سیستم توزیع آب در این حالت کوچک و مختصر خواهد بود و کیفیت آب توزیع شده را به هر حد دلخواه بهداشتى که مورد نظر باشد مى‌توان تغییر داد. بقیه مصارف آب یعنى توالت‌ها، فعالیت‌هاى کشاورزى، شست و شوى معابر، آبیارى چمن‌ها و پارک‌هاى عمومى، آتش‌نشانى و بعضى مصارف دیگر را مى‌توان از سیستم توزیع بزرگتر تأمین نمود؛ چون آب مورد نیاز در این سیستم مى‌تواند با کیفیت پایین‌تر از آب آشامیدنى باشد، لذا مى‌توان فاضلاب‌هاى احیاء شده را در آن جارى ساخت. بدین ترتیب، استفاده از سیستم دوگانه در توزیع آب، مشکل کمبود آب را به نحو بارزى مرتفع مى‌نماید.
