جهیزیه
جهیزیه، از فعل «جهز» گرفته شده و به معنای مهیا و آماده کردن جهاز عروس، لشکر یا مسافر است. بنابراین جهیزیه، به معنای آماده کردن وسایل اولیه زندگی عروس و داماد، در ابتدای پیوند زناشویی است. جهزیه دادن، از سنت‌هایی است که قبل از دین اسلام بوده و دین اسلام، آن را به عنوان یک امر مستحب، پذیرفته است.
در واقع در این کار، والدین دختر هنگام رفتن به خانه‌ی شوهر، مقداری از وسایل و اسباب را برای آنان مهیا نموده تا بتوانند در شروع پیوند زناشویی خود زندگی آسوده و راحت‌تری را آغاز نمایند و برخی از نیازهای ضروری خود را به وسیله آن برطرف کنند.
مسئله تهیه جهیزیه مانند سایر موضوعات پیرامونی امر ازدواج، برای این که از خطا و اصراف مصون باشد، لازم است همه ما سیره اهل بیت (علیهم‌السلام) را الگویی برای خود قرار دهیم.
ویژگی‌های جهزیه اسلامی
الف: ساده و به دور از تجمل بودن
بر اساس روایات، حضرت زهرا (سلام الله علیها) الگوی تمام بانوان مسلمان، جهزیه بسیار ساده‌ای داشتند. چنان که ذکر شد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) جهزیه ایشان را از مهریه‌ای که حضرت علی (علیه السلام) به دختر گرامیشان داده بودند، تهیه کردند.
ایشان جهزیه حضرت زهرا (سلام الله علیها) را از حلال‌ترین مال یعنی مهریه تهیه نمودند. عمل ایشان باعث شد، هم مهریه‌ی حضرت (سلام الله علیها) در ابتدای زندگی نقدا پرداخت شود و هم هزینه جدیدی برای تامین لوازم زندگی بر عهده‌ی حضرت علی (علیه السلام) قرار نگیرد.
امام علی (علیه السلام) در مورد جهیزه‌ی حضرت زهرا (سلام الله علیها) فرمودند:
قَبَضَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) قَبْضَهً مِنَ الدَّرَاهِمِ وَ دَعَا بِأَبِی بَکْرٍ فَدَفَعَهَا إِلَیْهِ وَ قَالَ یَا أَبَا بَکْرٍ اشْتَرِ بِهَذِهِ الدَّرَاهِمَ لِابْنَتِی مَا یُصْلِحُ لَهَا فِی بَیْتِهَا وَ بَعَثَ مَعَهُ سَلْمَانَ وَ بِلَالًا لِیُعِینَاهُ عَلَى حَمْلِ مَا یَشْتَرِیهِ.
قَالَ أَبُو بَکْرٍ وَ کَانَتِ الدَّرَاهِمُ الَّتِی أَعْطَانِیهَا ثَلَاثَهً وَ سِتِّینَ دِرْهَماً فَانْطَلَقْتُ وَ اشْتَرَیْتُ فِرَاشاً مِنْ خَیْشِ مِصْرَ مَحْشُوّاً بِالصُّوفِ وَ نَطْعاً مِنْ أَدَمٍ وَ وِسَادَهً مِنْ أَدَمٍ حَشْوُهَا مِنْ لِیفِ النَّخْلِ وَ عَبَاءَهً خَیْبَرِیَّهً وَ قِرْبَهً لِلْمَاءِ وَ کِیزَاناً وَ جِرَاراً وَ مِطْهَرَهً لِلْمَاءِ وَ سِتْرَ صُوفٍ رَقِیقاً وَ حَمَلْنَاهُ جَمِیعاً حَتَّى وَضَعْنَاهُ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم).
فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیْهِ بَکَى وَ جَرَتْ دُمُوعُهُ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ وَ قَالَ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِقَوْمٍ جُلُّ آنِیَتِهِمُ الْخَزَف.(بحار الانوار، ج ۴٣، ص١٣٠)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، مشتی از درهم‌ها را برداشت و ابوبکر را صدا زد و آنها را به او دادند و فرمودند: ای ابابکر! با این درهم‌ها برای دخترم، آنچه را که برای خانه‌اش لازم است، خریداری کن. سلمان فارسی و بلال را نیز همراه او کرد تا در حمل آنچه می‌خرد، کمکش کنند.
ابوبکر می‌گوید: درهم‌هایی را که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به من داد شصت و سه درهم بود. من رفتم و بستری از خیش مصری پر شده با پشم، یک سفره چرمین، یک بالین پر شده از لیف درخت خرما، یک چادر خیبری، یک مشک آب، چند کوزه و سبو، یک آفتابه و یک پرده پشمی نازک خریدم و با هم آنها را آوردیم و در برابر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نهادیم.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) با دیدن آنها، گریه‌اش گرفت و اشک‌هایش جاری شد. سپس سرش را به سوی آسمان برداشت و فرمودند: بار خدایا! به قومی که بیشترین ظرف‌های آنها از سفال است، برکت بده.
جهیزیه که در واقع، اسباب و اثاثیه لازم برای خانه‌داری است، جزو نفقه‌ی زن به حساب می‌آید؛ زیرا نفقه در فقه اسلامی، شامل مسکن، غذا، لباس و لوازم منزل می‌باشد که باید متناسب با شأن زن باشد.
در شرع مقدس اسلام، مرد دو تکلیف مالی دارد؛ مهریه و نفقه. با توجه به مفهوم نفقه، تهیه کلیه لوازم و مایحتاج زن در خانه بر عهده سرپرست خانواده یعنی همسر اوست.
جهیزیه دادن نباید بر مبنای چشم و هم‌چشمی باشد تا باعث روی‌گردانی جوانان از ازدواج شود. جهزیه زیاد و همراه با تجمل، ارزش زن را بالا نمی‌برد، بلکه آنچه ارزش انسان را بالا می‌برد، تقوا، اخلاق و منش او در زندگی است.
اما متأسفانه این چشم و هم‌چشمی‌ها و فرهنگ و رسوم اجتماعی، خانواده ها را تحت فشار گذاشته و هزینه‌های تشریفاتی و اضافی بر عهده آنان گذاشته و باعث تحمیل هزینه‌های بسیاری بر جوانان می‌شود.
ب: بی‌منت بودن
خداوند متعال در آیه٢۶۴ سوره بقره فرموده است:
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الأذَى کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْدًا لاَّ یَقْدِرُونَ عَلَى شَیْءٍ مِّمَّا کَسَبُواْ وَ اللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! همانند آن کس که اموال خود را از روی ریا و خودنمایی انفاق می کند و به خدا و روز قیامت ایمان ندارد، صدقه‌های خویش را به منت نهادن و آزار رسانیدن، باطل مکنید.
مَثَل او، مَثَل سنگ صافی است که بر روی آن، خاک نشسته باشد؛ به ناگاه بارانی تند فرو بارد وآن سنگ را همچنان کشت ناپذیر باقی گذارد. چنین کسان، از آنچه کرده‌اند، سودی نمی‌برند که خدا، کافران را هدایت نمی کند.
اگر زنی همراه خود اسباب و وسایلی به عنوان جهیزه به خانه‌ی شوهر می‌آورد، باید این اسباب و وسایل موجب راحتی و آسایش هر دوی آنها شود. اما اگر این وسایل، تبدیل به ابزاری برای توهین و تحقیر مرد شوند، آسایش و خوشبختی و راحتی از زندگی آنها رخت بر بسته و دعوا و مشاجره جایگزین آن شده و در نهایت ناامیدی و شکست به زندگی آنها خاتمه می دهد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره فرمودند:
لَوْ أَنَّ جَمِیعَ مَا فِی الْأَرْضِ مِنْ ذَهَبٍ وَ فِضَّهٍ حَمَلَتْهُ الْمَرْأَهُ إِلَى بَیْتِ زَوْجِهَا ثُمَّ ضَرَبَتْ عَلَى رَأْسِ زَوْجِهَا یَوْماً مِنَ الْأَیَّامِ تَقُولُ مَنْ أَنْتَ إِنَّمَا الْمَالُ مَالِی حَبِطَ عَمَلُهَا وَ لَوْ کَانَتْ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ إِلَّا أَنْ تَتُوبَ وَ تَرْجِعَ وَ تَعْتَذِرَ إِلَى زَوْجِهَا.(مکارم الاخلاق، ص٢٠٢)
اگر تمام چیزهایی که در روی زمین از طلا و نقره وجود دارد و زن آن را به خانه شوهر بیاورد؛ آنگاه یک روز از روزها بر سر شوهرش منت بگذارد و بگوید تو کیستی؟ این اموال مال من است؛ در این صورت، اجر و عمل زن از بین می‌رود اگرچه از عابدترین مردم باشد؛ مگر این که توبه کند و برگردد و از شوهرش عذرخواهی کند.
مراسم جشن ازدواج
در دین اسلام، مبحث ازدواج از اهمیت و تأثیر بسیاری در زندگی دنیوی و اخروی انسان برخوردار است. این اهمیت نه تنها در کلیت موضوع بلکه در جزئیات آن و موضوعات مرتبط با آن نیز بیان گردیده است.
مثلا آن گونه که در فرهنگ مادیگرای غرب دیده می‌شود، جشن ازدواج و عروسی، تنها یک جشن ویژه برای شادی و پایکوبی است، در صورتی که اسلام، با دیدی الهی و جامع، به این موضوع پرداخته است.
اسلام، بر اصل شادی در زندگی و به ویژه در مراسم ازدواج اصرار دارد، اما با ابراز شادی به هر شکلی و با هر قیمتی موافق نیست؛ و از طرفی، بر خلاف دیدگاه فرهنگ غرب، مراسم ازدواج، یک موضوع مادی صرف نیست بلکه یک امر روحانی و معنوی نیز تلقی می‌شود.
در معنویت امر جشن ازدواج، همین بس که وعدهگاه نزول رحمت خاص الهی است.
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
یُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ بِالرَّحْمَهِ فِی أَرْبَعِ مَوَاضِعَ: عِنْدَ نُزُولِ الْمَطَرِ وَ عِنْدَ نَظَرِ الْوَلَدِ فِی وَجْهِ الْوَالِدَیْنِ وَ عِنْدَ فَتْحِ بَابِ الْکَعْبَهِ وَ عِنْدَ النِّکَاحِ.(بحار الانوار، ج ١٠٠، ص ٢٢١)
درهای رحمت آسمانی، در چهار وقت گشوده می‌شود، موقع بارش باران، زمانی که فرزند به چهره پدر و مادرش می‌نگرد، هنگام گشوده شدن در کعبه و هنگام برپایی مراسم عقد و عروسی.
خداوند متعال، داراى رحمت بى نهایت است. همه انسان‌ها به فراخور ظرفیتشان، از مواهب و نعمت هاى الهى بهره‌مند می‌گردند. البته باید گفت رحمت عام خداوند، بر هر انسان با هر ایده و تفکری جاری و ساری است، اما انسان به قدر و ظرفیت وجودی خود، از رحمت خاص خدا بهره‌مند خواهد شد.
بهترین زمان برای برگزاری مراسم ازدواج
اسلام، به جزیی‌ترین مسائل در زندگی انسان، دقت فراوان دارد. یکی از ظریف‌ترین مسائلی که دین ما بر آن تاکید دارد، انتخاب اوقات مناسب و میمون برای برگزاری مراسم عقد و عروسی است و از ازدواج در برخی از زمان‌ها، منع نموده است.
امیرالمومنین علی (علیه السلام) بهترین زمان برای ازدواج را روز جمعه بیان نمودند و فرمودند:
یَوْمُ الْجُمُعَهِ یَوْمُ خِطْبَهٍ وَ نِکَاح.(مکارم الاخلاق، فصل اول، ص ٢۴١)
روز جمعه، روز خواستگاری و ازدواج است.
ادامه دارد…
